Uzay kimin?

Son yıllarda ortaya çıkan uzay madenciliği endüstrisi heyecanlandı. Ticaret sekreteri Wilbur Ross, uzayda daha “serbest” bir düzenleyici ortam yaratmaktan ve ayı daha fazla keşif için bir “benzin istasyonuna” dönüştürmekten bahsetti.

Uzay araştırmaları her geçen gün daha da ciddileşirken, şirketler dünyanın ötesindeki yerlerden kar elde etmeye çalışırken uzayın kimin olduğu sorusu daha da ciddileşiyor. İşte Economist’in haberinden satır başları…

Tanja Masson-Zwaan, "Bir tür uluslararası yönetişim sistemine sahip olmak herkesin çıkarınadır" diye ekliyor. Buna bir örnek, Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesinin sondaj için lisans verdiği açık denizlerdir. Daha az olası bir başka model ise madenciliğin 1998'den itibaren 50 yıl boyunca uluslararası anlaşma kapsamında yasaklandığı Antarktika'dır.

Uzay, ortak bir varlıktır. Bu, 1950'lerde bir BM komitesi tarafından belirlendi ve on yıl sonra Dış Uzay Antlaşması'nda ortaya koyuldu. Hiçbir ülke ay, asteroitler veya diğer gök cisimleri üzerinde hak iddia edemez ve uzay keşif için herkese açıktır.

Ancak gerçek çok daha endişeli. 1957'de Sovyetler Birliği, Dünya'nın ilk yapay uydusu olan Sputnik'i fırlattı. Bu başarı, nükleer gerilimlerin tekrar ortaya çıkabileceği için Amerika’nın endişelerini artırdı. Her iki ülke de barışçıl kullanım ilkesini benimseyerek uzay boşluğunu nükleer çatışmalardan korumaya karar verdi.

Uzaydan çıkarılan kaynakların yasal statüsü belirsizliğini koruyor ve endüstri açıklama istiyor. Amerika ve Lüksemburg tarafından kabul edilen yasalar bu yöndeki ilk adımlardır. Ancak bir uzay hukuku uzmanı olan Tanja Masson-Zwaan, ulusal hukukun firmaları yalnızca yurttaşlarının iddialarına karşı koruyacağını belirtti ve ‘’Çinli bir şirket Amerikan yasalarına bağlı olmayacaktır’’ dedi.

: ABD Kongresi, 2015 yılında dünyada türünün ilk örneği olan uzayda madenciliği yasallaştırmak için bir yasa çıkardı. Bir gün su veya değerli metaller gibi kaynaklar için asteroit çıkarmayı başaran firmalar, bundan böyle her şeye sahip olma, işlem yapma ve satma izni verilecek.

Diğer ülkeler de aynı şeyi yapıyor: Lüksemburg geçen yıl benzer bir önlem aldı ve uzay madenciliği şirketlerine yatırım yapmak için 200 milyon avro tahsis etti. Ama herkes memnun değil. Uzayla ilgilenen BM komitesinde Rusya, Amerika’nın uluslararası hukuka “tamamen saygısız” olduğunu öne sürerek Amerikan hareketini kınadı. Eleştirmenler, Amerika'nın verme yetkisine sahip olmadığı hakları verdiğini söylüyor.

Gerçekten yasal gri alanlar var. Uzay kimin?

: Gezegen Kaynakları ve Uzay Endüstrileri, 2020 yılına kadar arama misyonları başlatmayı planlıyor. Firmanın planlarından biri, asteroitlerden su çıkarmak ve uzaydaki roketlere yakıt ikmali yapmak için onu hidrojen ve oksijene dönüştürmek. Bu, uzaya dünyadan yakıt taşımaktan çok daha ucuz ve daha ağır yüklerle daha uzun uçuşlara izin verecek.

Uzayda bir nükleer açmaz artık önemli bir sorun değil. Şu anda mesele, ticari faaliyet, çünkü ulus devletler yerine özel şirketler kâr için alan arıyor. 1950'lerde ve 60'larda geliştirilen uzay hukuku, devlet merkezlidir ve muhtemel ticari bir ortama uygun değil.

Asteroit mineralleri için bir pazar şu anda yok. Ancak teknik engeller azaldıkça ve uzay turizmi gibi ticari faaliyetler geliştikçe bu durumun değişmesi muhtemel.

Asteroit madenciliği en az on yıl uzakta görünüyor ancak geldiğinde, toprak kapmaca yaşanacak.