Rus birlikleri Ukrayna'ya saldırmaya başladıktan kısa bir süre sonra, Kiev, Türkiye'den deniz yollarını ve hava sahasını Rusya'ya kapatmasını istedi.
Türkiye'nin Rus işgaline Karadeniz'e erişim sağlayan İstanbul ve Çanakkale boğazlarını kapatmayacak olmasının pek çok yasal ve siyasi nedeni var. Türkiye, boğazlar üzerinde tam egemenliğe sahiptir. Yine de, önemli su yollarına erişimi reddetme kararını düzenleyen yasal olarak bağlayıcı bir uluslararası anlaşma olan Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne taraftır.
AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Ukrayna'nın talebiyle ilgili olarak, "Türkiye, barışı tesis etmek için durumu tırmandırabilecek konularda gücünü kullanacak. Devletlerin her başvurusu durum ve kriterlerine göre değerlendirilir" dedi.
‘TÜRKİYE İZİN VERMEK ZORUNDA’
1936 yılında Türkiye, Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği ve diğer altı devlet tarafından imzalanan Montrö Sözleşmesi, Karadeniz ülkelerine ait savaş gemilerinin boğazlardan herhangi bir müdahale olmaksızın geçişine açıkça izin vermektedir. Anlaşma, gemilerin sadece geçiş zamanını ve boyutunu sınırlar.
İstanbul Kültür Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Mesut Akgün, Middle East Eye'a verdiği demeçte, "Konvansiyonun 19. maddesi oldukça açık. Türkiye savaşan değilse savaş gemilerine geçişe izin vermek zorunda” dedi.
Ukrayna hükümeti, aynı maddenin Türkiye'ye boğazları kapatma yetkisi de verdiğini iddia ediyor. Madde, savaş zamanında bile savaş gemilerinin geçmesine izin verse de, savaşan devletlere ait savaş gemilerine erişimi de reddediyor. Bu yoruma açıktır, ancak büyük ölçüde aslında savaşa katılan savaş gemileri olarak anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte, sözleşmenin 20. Maddesi, Türkiye savaşta ise, boğazları savaş gemilerine açık tutup tutmama kararının Ankara'ya kalmış olduğunu söylüyor. 21. madde ayrıca, Türkiye'nin kendisini yakın bir savaş tehlikesiyle tehdit ettiğini düşünürse boğazları kapatabileceğini söylüyor. Akgün, "Türkiye'nin kendine karşı savaş tehdidiyle boğazları kapatacağını düşünmüyorum. Çünkü öyle bir şey yok" diye ekledi.
İsminin açıklanmaması koşuluyla konuşan birkaç batılı yetkili, Türkiye'nin boğazları savaş gemilerine açık tutması gerekeceği konusunda hemfikir. Bir yetkili, "Aksi takdirde bu sözleşmeye aykırı olur ve herkes Rusya'nın bu işgali başlatmadan önce gemilerini boğazlardan geçirdiğini biliyor" dedi.
‘RUSLARI KIŞKIRTMAK İSTEMEYİZ’
Türk hükümetine yakın bir kaynak, Ankara'nın Rusya'yı kızdıracak bir kararla sözleşmenin statüsünü riske atmak istemeyeceğini söyledi. Kaynak, Middle East Eye’a verdiği demeçte, "Günün sonunda Ankara, sözleşme kapsamında kendisine boğazları kapatma yetkisi verebilecek şeyler söyleyebilir. Yine de gelecekteki konumuna zarar verir. Rusları sadece sembolik kazançlar için kışkırtmak istemezsiniz. Zaten işgal üzerinde fazla bir etkisi olmayacak" dedi. (Middle East Eye)
