Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçilmesinin ardından ihalesiz istisna alımları yapılmasını düzenleyen madde yeniden düzenlendi. Bu alımlara karar vermesinin yolu açılınca kamu kaynakları ile yapılan savunma amaçlı harcamalar 5 yılda toplam 85 milyar liraya dayandı.
AK Parti iktidarları boyunca çoğu “adrese teslim” 200’ü aşkın değişiklik yapılan Kamu İhale Kanunu’nda 2018 yılında yapılan bir değişiklik “İhalesiz, denetimsiz” dev harcamaların kapısını açtı. Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra ihalesiz istisna alımları yapılmasını düzenleyen madde yeniden düzenlendi. Erdoğan’ın da bu alımlara karar vermesinin yolu açılınca kamu kaynakları ile yapılan savunma amaçlı harcamalar bir anda patladı. 5 yıllık harcama toplamı 85 milyar liraya dayandı.
Kamuoyunun dikkatlerinin üzerinde yoğunlaştığı örtülü ödenek harcamaları Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçilmesiyle geçmiş cumhurbaşkanlarının tümünün harcama toplamlarını katladı. Hem oransal hem de tutar olarak geçen yıl sonunda 1,7 milyar liraya bu yılın ilk altı ayının sonunda da 2,1 milyar liraya çıkan harcamalar, bir başka harcamanın yanında mütevazı kaldı.
SEÇİLDİ, YETKİ ALDI
Erdoğan 2018 yılı Haziran ayında Cumhurbaşkanı seçildikten sonra 2 Temmuz’da yayımlanan 703 sayılı KHK ile Kamu İhale Kanunu’nun en fazla oynanan iki maddesinden biri olan ve istisnaları düzenleyen 3’üncü maddesi değiştirildi. Geçmişte bakanların tek başına aldığı şu karar için Cumhurbaşkanı da yetkilendirildi:
“Savunma, güvenlik veya istihbarat alanları ile ilişkili olduğuna veya gizlilik içinde yürütülmesi gerektiğine bakanlık tarafından karar verilen, özel güvenlik tedbirleri alınması gereken veya devlet güvenliğine ilişkin temel çıkarların korunmasını gerektiren hallerle ilgili olan mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin istisna kapsamında ihalesiz olarak alınabilmesi.”
ÖNCE GENİŞLETİLDİ
2008 yılında çıkartılan bir başka yasayla genişletilen ve denetlenemeyen bu alım yolu, Erdoğan da yetkilendirildikten sonra hem tutar hem alımlar içindeki oranı itibarıyla arttı.
İlk şeklinde “... gizlilik içinde yürütülmesi gerektiği, her bir ihale için ihale yetkilisince onaylanan; uçak, helikopter, gemi, denizaltı, tank, panzer, roket, füze gibi araç, silah, silah malzeme ve teçhizatı ve sistemleri ve harp malzemeleri ile bunların araştırma-geliştirme, eğitim, üretim, modernizasyon, yazılım ve mühimmat ihaleleri ile bunlarla ilgili sefer stokları, bakım, işletme ve idameye yönelik mal ve hizmetler, devlet güvenliği ve istihbaratı kapsamındaki hizmet, malzeme, teçhizat ve sistem alımları...” şeklinde sınırlanan alımların önce kapsamı genişletildi. “... Gizlilik içinde yürütülmesi gereken" denilerek bakana “gizli” olduğu iddia edilen her alımı ihalesiz yapma yetkisi verildi.
Denetlenmesinin de yolu kapatılan bu alımlar için daha sonra Cumhurbaşkanı da yetkilendirildi.
DEV HARCAMA
Yetkinin 2018’de Erdoğan’a geçmesiyle 3-b kapsamında yapılan alımlar bir yılda yüzde 30 dolayında artarak 7,3 milyar liradan 10,2 milyar liraya çıktı. 2019’da 8,9 milyar liraya gerileyen harcamalar 2020’de 10,3 milyar lira, 2021’de 12,9 milyar lira, 2022’nin ilk altı ayında da görülmemiş bir artışla 17,8 milyar liraya ulaştı.
Sadece altı ayda geçen yılın toplamından daha fazla istisna kapsamında alım yapıldı. 34 milyar liralık ihalesiz alımların yüzde 52’si olan 17,8 milyar liralık alım 3-b kapsamında Cumhurbaşkanı kararıyla yapıldı.
723 alımdan 552’sini büyük bölümü içeriği bilinmeyen mal alımları oluşturdu. 132 hizmet alımı, 32 yapım işi, 7 de danışmanlık alımı yapıldı. Mal alımlarına 14 milyar lira, yapım işine 2,1 milyar lira, hizmet alımına 1,6 milyar lira, danışmanlık alımına da 7 milyon lira harcandı.
İNSANSIZ HAVA HEDEFİ
Bu kapsamdaki alımlardan önümüzdeki günlerde yapılacak ve EKAP’ın sitesinde yayımlananlardan bazıları şu şekilde:
İnsansız Hava Hedefi Hizmet Alımı (Milli Savunma Bakanlığı)
Arama Kurtarma Ekipman Takımı (Emniyet Genel Müdürlüğü)
Yangın Malzemesi Alımı (Milli Savunma Bakanlığı)
Kamuflaj Yazlık Kışlık Elbise (Emniyet Genel Müdürlüğü)
Sıg Sauer SIG516 Piyade Tüfeği Yedek Parça (Emniyet Genel Müdürlüğü)
Keskin Nişancı Fişeği (Emniyet Genel Müdürlüğü)
