Rus tabiiyeti altındaki birçok millet otorite boşluğundan yararlanarak, Rusya’ya karşı ayaklandılar. 1905’teki ihtilali yaptılar. 1905’teki ihtilal Rusya’da yaşayan Türkler üzerinde büyük etki yaptılar. Bunun için Yusuf Akçura, İsmail, Gaspıralı, ve Azerbaycanlı alimlerden Topçubaşılar 8 Nisan 1905’te Stpetersburg’ta buluşarak Rusya Müslümanları Umumi Kongresini topladılar. Daha sonra Rusya bu kongreye katılan Türk liderlerini hapse attı. 1911 yılında Kasımzade Abbas ve Taki Nakipoğlu’nun girişimleri ile Musavvat Partisi kuruldu. 1913 yılında genel af ilan edildi. Bunun üzerine Türk Milliyetçileri Azerbaycan’a döndüler. Musavvat Partisi’nin başına geçen Mehmet Emin Resulzade Açık söz isimli Gazete çıkarmaya başladı. 1917 yılında Rusya’da Bolşevikler Çarlık rejimini yıkmış, yerine Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri birliğini kurmuşlardır. Bu arada, Azerbaycan 1918 yılında bağımsızlığını ilan etti. Çarlık Rusya’nın yıkılması ile bölgede milliyetçilik akımları gelişmiştir. Bölgenin üç hâkim milleti Azerbaycanlılar, Ermeniler ve Gürcülerdi. Üç milletin temsilcileri 15 Kasım 1917’de desem ya da Mavera’ı Kafkas hükümetini kurdular. Fakat anlaşamayan Gürcüler, 26 Mayıs 1918’te ayrıldılar. Böylece hükümet ve birliktelik dağıldı. Sovyetler birliğinin başında bulunan Lenin, Azerbaycan’ın bağımsızlığını istemiyordu. Amacı, Bakü'yü ve petrol yataklarını ele geçirmekti. Bunun için Ermeni Stephan Sayan’ı ‘Kafkasya Fevkalede Komiserliği’ne getirdi.
Ermeni Taşnak Partisi’nin adamları ile Mart 1918’te Bakü’de Türklere özellikle Müslüman mahallelerine katliam yapmaya başladı. 17000’den fazla Türk katledildi. Bunun üzerine Mehmet Emin Resulzade, 28 Mayıs 1918’te bir beyanname ile Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetini kurdu ve meşhur tarihi sözü söyleyerek (Bir kere yükselen bayrak bir daha inmez) İstiklal Beyannamesi yayınladı. Gence başkent oldu.
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’ni ilk tanıyan Osmanlı İmparatorluğu oldu. Ortak dostluk anlaşmaları yapıldı. Bu antlaşmaya göre Azerbaycan ihtiyaç duyarsa ve isterse Osmanlı İmparatorluğu, Azerbaycan devletine asker gönderecekti. Bakü işgal altındaydı. Yapılan antlaşmaya dayanarak Osmanlı’dan yardım ve asker istendi.
Nuri Paşa: Bakü’yü 15 Eylül 1918’de Ermeni çetelerden ağabeyi Enver Paşa’nın talimatı ile henüz ordunun 28 Yaşındayken kurulan Kafkas İslam ordusunun başına geçerek başta Bakü olmak üzere Azerbaycan’ın çeşitli bölgelerini düşman işgalinden kurtaran Nuri Paşa (Killigil) Azerbaycanlıların gönlüne taht kurmuştur.
1890 yılında manastırda doğan Nuri Bey ilkokul ve lise eğitimini burada tamamlayıp. 1909’da Manastır Harbiyesi’nden Üsteğmen olarak mezun olmuştur. 1911 yılında Trablusgarp savaşına katılır. İngiliz, İtalyan, Fransızlara karşı savaşır. Daha sonra padişah yaveri olur. Azerbaycan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan yardım istemesi üzerine kurulan Kafkas İslam Ordu Komutanlığı’na abisi Enver Paşa tarafından atanır. Kafkas İslam Ordusu, 25Mayıs 1918’te başkent Gence’ye ulaşır. Kafkas İslam Ordusu’nun sayısı, Azerbaycan kolordusunun da takviyesi ile 20000’e yaklaşır.
Nuri Paşa, güzergahındaki Göyçay, Salyangoz, Ağu, Kürdemir’i de Bolşeviklerden alarak 5 Eylül 1918’de Bakü’yü kurtarmıştır. 130 ‘Şehit’ vermiştir.
Nuri Paşa gittiği her yerde hürmetle karşılanmış, ağırlanmıştır. Nuri Paşa, Tezepir caminin minberine çıkarak halka hitap etmiştir. Fakat Mondros mütarekesi sonucu yenilen Osmanlı yüzünden, Kafkas İslam Ordusu, Bakü’yü terk etmek zorunda kalır. Nuri Paşa, Batum’da İngilizler tarafından tutuklanır. Ağustos 1919’da yargılanmak için götürülürken Kafkaslılar tarafından kurtarılır. 1921 yılında Berlin’e giden Nuri Paşa, çiniciliği öğrenir. 1924 yılında döner Kütahya çiniciliği anonim şirketini kurar. Daha sonra İstanbul Sütlüce’de bir fabrika satın alır. İlk 9 mm’lik ‘Nuri’ tabancasını üretir. Ayrıca motor makineleri ve havan mermileri üretir. Zaman zaman tehdit alır, “fabrikayı kapat” diye. 2 Mart 1949 günü faili meçhul patlamayla ardı ardına patlamalar olur içinde, Nuri Paşa’nın da olduğu birçok çalışan ölür.
Laleler: Nuri Paşa, Kafkas İslam Ordusu’yla Gence’ye girerken askerlerinin başında Kırmızı fes ve püskül vardır. Uzaktan bakınca gelincik gibi gözükür. Gelincik, Azerbaycan dilinde Lale demektir. Azerbaycanlı şair Tema Hacıyev kalemi eline alır ve şu dizeleri yazar:
Yazın evvelinde Gence Çölünde
Çıxıplar yenerek de dize laleler
Yağışlar ıslanan yarpağlar
Seriler Dereye düze laleler
Hayalimde Neler gelip de geçer.
Yaz gelip ellere Turnalar Göçer
Bulağlar Simav Ağdaşlar çeker
Benzeri semen gözel laleler
Laleler laleler
Bu güzel türkü şiiri, o gün Bakü’yü kurtaran; yiğitlere, şehitlere, bugün Dağlık Karabağ’daki şehitlere ve cephede çarpışan yiğitlere gelsin.