İran, İngiltere, Fransa ve Almanya (E3) temsilcileri, İran’ın nükleer programına ilişkin denetimleri görüşmek üzere biraraya geldi. Toplantıya, 2015 anlaşmasının koordinatörü olarak Avrupa Birliği’nden yetkililer de katıldı. Görüşme, İsrail’in haziran ayında İran’a karşı 12 günlük saldırısının ardından yapılan ikinci diplomatik temas oldu. Saldırılar, Tahran ile Washington arasındaki nükleer müzakereleri aksatmış ve İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile işbirliğini askıya almasına yol açmıştı.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, haftalık basın toplantısında, Cenevre’de İran ve İngiltere, Fransa ve Almanya’dan oluşan E3 ülkeleri arasında yapılan görüşmede, Tahran’ın Avrupalı taraflara, BM yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koyan “snapback” mekanizmasının canlandırılmasının sonuçları olacağını ilettiğini açıkladı. Bekayi, Tahran’ın odağının, “ülke için maliyetli olabilecek eylem veya olayları önlemek” olduğunu belirterek, her iki tarafın önümüzdeki günlerde nükleer müzakerelere devam edeceğini söyledi. Bekayi ayrıca, Tahran’ın Avrupalılara mekanizmayı tetikleme hakkına sahip olmadıklarını belirtti.
"Avrupalılar, snapback mekanizmasını tetikleme hakkına sahip değil"
İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, yakın zamanda yaptırımların yeniden uygulanmasını önlemek amacıyla Çin ve Rusya ile işbirliği yaptıklarını açıkladı. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazem Gharibabadi de Tahran’ın diplomasiye ve karşılıklı fayda sağlayacak çözümlere bağlı kaldığını vurguladı.
Grossi: "Çalışmaların yeniden başlatılacak"
UAEA Genel Direktörü Grossi, ajansın ilk denetçi ekibinin İran’a ulaştığını ve çalışmaların yeniden başlatılacağını duyurdu. Grossi, “Durum kolay değil; bazı tesisler saldırıya uğradı, bazıları uğramadı. Çalışmaların yeniden başlamasını kolaylaştırmak için hangi yöntemlerin uygulanabilir olduğunu tartışıyoruz” dedi.
İranlı yetkililer, nükleer tesislere erişimin güvenli olmadığını savunarak, UAEA ile yeni bir denetim planı üzerinde anlaşılması gerektiğini ifade etti. E3 yetkilileri ise İran’ın denetimleri uzatma konusunda güvenilir olup olmadığını görmek istediklerini belirtti. Bahsi geçen koşullar arasında denetimlerin yeniden başlaması, İran’ın büyük uranyum stokunun hesaplanması ve diplomasiye devam edilmesi bulunuyor.
Öte yandan İran, Washington ile doğrudan görüşmeyi defalarca reddetti.
Mekanizmanın aktive edilmesi ekimde sona eriyor
2015 tarihli Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) kapsamında, İran nükleer programının düzenli denetimlerini kabul etmiş, karşılığında bazı Batı yaptırımlarında kolaylık sağlanmıştı. Ancak anlaşma, 2018’de ABD’nin tek taraflı olarak çekilmesi ve İran’a ağır yaptırımlar uygulanmasıyla çökmüştü. O dönemde E3 ülkeleri, İran’ın misilleme olarak denetimleri durdurma adımına karşılık, “snapback” mekanizmasını ağustos sonuna kadar devreye sokmakla tehdit etmişti. Batı ve İran medyasında yer alan haberlere göre, mekanizmanın aktive edilmesi ekimde sona eriyor.
(ANKA)