İlişkinizi hiç durduk yerde “yapmadığınız” bir suçun sanığı gibi savunurken buldunuz mu? Üstelik karşınızdaki, dosdoğru inandığı o senaryoyla vicdanını rahatlatıp yollarına devam edebildi… İşte bu yazı, kurgusal suçlamalarla gölgelenen ilişkilerde “ben haklıyım” zırhına bürünen insan tipini —kadın figürü üzerinden— mercek altına alıyor.
Çevre Faktörlerinin Rolü
• Eko Odası (Echo-Chamber) Etkisi
Derya’nın yakın arkadaş grubu, onun versiyonunu sorgusuz dinleyip onaylar. Böylece doğrulama yanlılığı (confirmation bias) çifte hızda beslenir.
• Aile Dinamikleri ve Üçüncü Taraf Triangülasyonu
Anne: “Kızım, Ali seni yoruyor.”
Bu cümle, birden fazla ses tarafından tekrarlandıkça normatif sosyal etki devreye girer; Derya kendi içsel şüphesini “kolektif haklılık” kalkanına dönüştürür.
⸻
Vaka Örneği: Derya & Ali
1. Başlangıç
• Derya, yüksek duygusal dalgalanmalarıyla (borderline özellikler) dikkat çeker.
• Ali, uyumlu ve suçluluk duygusuna meyilli (yüksek içsel lokus).
2. Kırılma Noktası
• Derya’nın “Sen beni yeterince önemsemiyorsun” ithamı, bir arkadaş toplantısında dile getirilir (topluluk önünde suçlama).
• Ali şoke olur; olayın yaşanmadığını kanıtlamaya çalışırken “Bilişsel Bunalım (Cognitive Dissonance)” yaşar.
3. Çözülme
• Derya; gaslighting + projeksiyon kombinasyonunu sürdürür.
• Ali, öğrenilmiş çaresizlik evresine yaklaşır; tartışmayı bırakıp mesafe koyar.
4. Ayrılık Sonrası
• Derya, sosyal medyada “kendini toksik ilişkiden kurtaran kadın” narratifini yayar (yeniden çerçeveleme).
• Ali, travma sonrası ruminasyon ile “Gerçekten kötü müydüm?” sorusunda boğulur.
⸻
Neden Bu Döngü Sürdürülebilir?
• Toplumsal Mitojiler: “Kadın sezgileri yanılmaz” klişesi, dogmatik bir onay mekanizması yaratır.
• Çevresel Pekiştirme: “Sen güçlüsün, iyi ki ayrıldın” mesajları ödül işlevi görür (operant koşullanma).
• Duygusal Akıl Yürütme: “Kötü hissediyorsam bir sebebi vardır” mantığı, rasyonel muhasebenin önünü keser.
⸻
Kendinizi Nasıl Korursunuz?
1. Gerçeklik Günlüğü: Tartışma anlarını tarih-saat notlarıyla kaydederek gaslighting sisini dağıtın.
2. Sosyal Destek Çeşitliliği: Tek bir “taraftar kulübü” yerine heterojen arkadaş çevresi seçin; öznel norm yerine yarı-objektif geri bildirim alın.
3. Sınır Çizme (Boundary Setting): Manipülatif suçlamalara “Bu söyleminle ilgili kanıt görmek istiyorum” cümlesiyle hemen çerçeve koyun.
4. Profesyonel Yardım: Uzun süreli self-esteem erozyonu yaşadıysanız, kısa dönem bilişsel davranışçı terapi ile içsel pusulanızı kalibre edin.
Kurgusal suçlamalar, görünmez bir mayın tarlası gibidir; patlamalar gerçeği değil, algıyı sarsar. O algıyı besleyen faktorler —projeksiyon, gaslighting, çevrenin yankı odaları— birleştiğinde, vicdanını aklayan bir hikâye yazmak kolaylaşır. Ama unutmayın: Hikâyeyi yazanın kalemi güçlü olabilir; yine de gerçeğin mürekkebi kurmaz.