Esad döneminde, Moskova ile adeta kanlı bıçaklı olan cihatçı Heyet Tahrir Şam (HTŞ) örgütü, Şam'da iktidarı ele geçirmesinin ardından, Baas'ın geçmişteki en yakın müttefiki Rusya ile ilişkilerde dengeli bir rota izledi.
Temmuz ayında, savunma ve dışişleri bakanları, ekim ayında ise Genelkurmay Başkanı'nın ziyaretlerinin ardından, bu kez de Ahmed Şara, resmi temaslarda bulunmak üzere Moskova'ya geldi.
SANA haber ajansı, tarafların bölgesel ve uluslararası gelişmeler ile Moskova-Şam iş birliğine dair konuları ele alacağını bildirdi. Görüşmelerde iki önemli başlık öne çıkıyor: Esad'ın iadesi ile Hmeymim ve Tartus'taki Rus askeri üslerinin geleceği.
Ziyaret, Şara’nın katılması planlanan Rusya-Arap Zirvesi’nin ertelenmesine rağmen gerçekleşti. Şara'nın, Rusya'daki Suriyelilerle bir araya geleceği, ancak Suriye büyükelçiliğini ziyaret etmeyeceği bildirildi.
ESAD'IN İADESİ
Suriye’den bir yetkili Şara'nın, görüşmelerde Rusya’dan, 'Beşar Esad’ın iadesini resmen talep edeceğini' belirtti.
Şara, kısa bir süre önce Amerikan CBS televizyonuna demecinde, "Esad'ın adalet önüne çıkarılmasını talep etmek için mümkün olan tüm yasal yolları kullanacağız. Ancak şu anda Rusya ile çatışmaya girmek Suriye için çok maliyetli olur; bu, ülkenin çıkarına da uygun değildir" ifadelerini kullanmıştı.
Şam yönetimi, geçen hafta Esad hakkında gıyabi tutuklama kararı çıkardı. Suriye 7. Soruşturma Mahkemesi Hakimi Tevfik el-Ali Esad’a yöneltilen suçlamalar arasında 'kasten adam öldürme, ölüme sebebiyet veren işkence ve özgürlükten yoksun bırakma' suçlarının bulunduğunu açıkladı.
RUSYA'NIN TUTUMU
Öte yandan Rus makamları nisan ayında açıkça, 'Esad’ın iade edilmeyeceğini' açıkladı. Rusya'nın bu kararı, taraflar arasında tesis edilen ilk diplomatik temasların ardından gelmişti.
Rusya’nın Irak Büyükelçisi Alperus Kotraşev, yaptığı açıklamada, "Beşar Esad’ın Moskova’da kalabilmesinin şartlarından biri de her türlü medya ve siyasi faaliyetten uzak durmasıdır. Şu ana kadar bu koşulların ihlal edildiğine dair bir bulguya rastlanmamıştır" ifadelerini kullandı.
Kotraşev, Esad ile ailesine sığınma hakkının doğrudan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in emriyle verildiğini ve 'bu kararın değişmesinin söz konusu olmadığını' vurguladı.
TARTUS VE HMEYMİM ÜSLERİNİN DURUMU
Suriye basını, görüşmelerde Rusya’nın Tartus Deniz Üssü ile Hmeymim Hava Üssü'nün geleceğine ilişkin konuların da gündeme geleceğini belirtti.
2025 ortasında Moskova’yı ziyaret eden Şam yönetiminin Dışişleri Bakanı Esad el-Şibani, iki ülkenin 'ilişkileri güçlendirme ve Esad döneminde imzalanan ikili anlaşmaları gözden geçirme' niyetinde olduğunu söylemişti. Bu kapsamda, Rusya’nın Suriye’deki üslerinin hukuki statüsü, imtiyazları ve Şam yönetimine sağladığı faydalar da masada.
Rusya açısından Tartus’taki deniz üssü ve Hmeymim’deki hava üssü, Akdeniz’de askeri varlığını sürdürmek ve Orta Doğu’daki nüfuzunu korumak açısından kritik öneme sahip. Bu nedenle Kremlin, 'üslerin statüsüne ilişkin büyük tavizler vermeye istekli değil'. Zira üslerin kaybedilmesi, Rusya’nın bölgesel güç projeksiyonunu ciddi biçimde zayıflatabilir.
Şam yönetiminin Savunma Bakanı, konuya ilişkin açıklamasında, “Rusya üslerini koruyabilir, ancak bu Suriye’ye fayda sağlayacak şekilde olmalı” dedi. 2025 yılı başlarında, Rusya’nın askeri varlığını yasal hale getiren anlaşma feshedilmiş ve Tartus Limanı’nın ticari bölümünü işleten Rus şirketle yapılan sözleşme de iptal edilmişti.
LAVROV'UN AÇIKLAMALARI
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Rus basınına verdiği röportajda, Suriye yönetiminin, 'Rusya'nın ülkedeki varlığını sürdürmesini desteklediğini' söyledi.
Lavrov'a göre, Rusya artık Suriye hükümetine askeri destek vermek yerine, bölgede insani yardım merkezleri açmayı hedefliyor. Bu kapsamda, Suriye'deki üsleri aracılığıyla, Rusya ve Körfez ülkelerinden Afrika'ya insani yardım malzemesi ulaştırılmasına ilişkin bir proje hazırlanıyor.
Lavrov, konuya ilişkin demecinde, "Ayrıntılar konusunda anlaşmaya hazırız. Konu, prensip olarak konu görüşüldü. Karşılıklı çıkarlar var" dedi.
İSRAİL'E KARŞI 'DİPLOMATİK DESTEK' TEKLİFİ
Rus medyasına göre, görüşmede ayrıca, ikili ilişkilerin yeniden yapılandırılması, siyasi ve ekonomik işbirliği konusunda mutabakata varılması da planlanıyor.
Rusya, Esad'ın devrilmesinin ardından, Suriye'nin toprak bütünlüğü, egemenliği ve istikrarını desteklediğini bildirmiş, Şam yönetimi ise Moskova'dan, önceki rejimle imzalanan anlaşmaları yeniden gözden geçirme isteğini dile getirmiş ve Suriye'ye yönelik yaptırımların kaldırılması çağrısında bulunmuştu.
Rusya o tarihten bu yana, Suriye'nin yeni yönetimiyle bağları güçlendirmeye çalışıyor, hatta Şam'a, İsrail'in Suriye topraklarına yönelik saldırıları konusunda diplomatik destek teklif ediyor.