ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, aldığı kapsamlı bir kararla, ABD Başkanı Donald Trump’ın ABD'nin ticaret ortaklarından yapılan ithalata uyguladığı genel gümrük vergilerinin çoğunu iptal etti. Mahkeme, Trump’ın bu vergileri dayatmakla yetkisini aştığına hükmetti.
Üç yargıçtan oluşan mahkeme heyeti, ABD Anayasası'nın dış ticaretin düzenlenmesi yetkisini yalnızca Kongre’ye verdiğini ve bu yetkinin, Trump’ın ekonomik güvenliği koruma amacıyla ilan ettiği olağanüstü hal yetkileriyle bertaraf edilemeyeceğini belirtti.
“Mahkeme, Başkan’ın tarifeleri bir baskı aracı olarak kullanmasının akıllıca ya da etkili olup olmadığına karar vermez... Bu kullanım, etkisiz olduğu için değil, federal yasa buna izin vermediği için kabul edilemezdir” denildi.
Mahkeme, Trump’ın ocak ayından bu yana Uluslararası Olağanüstü Ekonomik Güçler Yasası (IEEPA) kapsamında aldığı tüm genel gümrük vergisi kararlarını derhal geçersiz kıldı. Bu yasa, olağanüstü tehditlere karşı ulusal acil durum ilanı çerçevesinde kullanılabiliyor. Yasa, tarihte ABD’nin düşmanlarına yönelik yaptırımlar uygulaması veya mal varlığı dondurmaları için kullanılmıştı. Trump, bu yasayı genel gümrük vergisi uygulamak için kullanan ilk başkan oldu.
Beyaz Saray, kararın hemen ardından temyiz başvurusunda bulundu ve mahkemenin yetkisini sorguladı. Beyaz Saray Sözcüsü Kush Desai, mahkeme kararının ardından yaptığı açıklamada, “ABD’nin dış ticaret açığı, Amerikan toplumlarını çökerten, işçileri geride bırakan ve savunma sanayimizi zayıflatan bir ulusal acil durumdur – mahkeme bu gerçekleri reddetmemiştir... Bir ulusal acil durumun nasıl ele alınacağına seçilmemiş yargıçlar karar veremez” dedi.
New York’taki Uluslararası Ticaret Mahkemesi'nin kararları, Washington DC’deki Federal Temyiz Mahkemesi’ne ve nihayetinde ABD Yüksek Mahkemesi’ne taşınabiliyor.
ABD Başkanı henüz karara doğrudan yanıt vermezken Truth Social platformu üzerinden yaptığı bir paylaşımda ’’Başkan Trump her konuda haklıydı’’ yazılı bir afişin fotoğrafını paylaştı.
KARAR TRUMP'UN ELİNİ ZAYIFLATIR MI?
Karar yürürlükte kalırsa, Trump’ın ticaret ortaklarından taviz koparmak için genel gümrük vergilerini bir pazarlık aracı olarak kullanma stratejisine büyük bir darbe vuracak. Avrupa Birliği, Çin ve diğer ülkelerle yürütülen çok taraflı müzakerelerde ciddi belirsizlik yaratabilir.
Batı medyasına değerlendirmelerde bulunan ekonomi analistleri, kararın sektör bazlı vergileri etkilemediğine ve Trump’ın sektör bazlı vergiler üzerinden giderek başka yasal yollarla yine ülke bazlı veya genel tarifeler getirebileceğine dikkati çekti. Trump’a yakın analistler bunun yönetimin tarifelerine bir darbe vurduğunu ve belirsizliği artırdığını söylüyor.
Mahkeme ayrıca Trump’ın çelik, alüminyum ve otomobil gibi belirli sektörlere yönelik başka bir yasa kapsamında getirdiği tarifeleri incelemeye almadı.
FİNANS PİYASALARI OLUMLU TEPKİ VERDİ
Kararın ardından finans piyasaları olumlu tepki verdi. ABD doları, euro, yen ve İsviçre frangı karşısında yükselişe geçti. Wall Street vadeli işlemleri arttı, Asya borsaları da yükseldi. Japonya Ekonomi Bakanı kararı değerlendireceklerini belirtti. Güney Kore Merkez Bankası, karar sonrası Güney Kore ihracatına uygulanan efektif vergi oranının yüzde 13,3’ten yüzde 9,7’ye düşmesini beklediklerini açıkladı. Hong Kong Maliye Bakanı ise kararın “en azından Başkan Trump’ı makul davranmaya zorlayacağını” söyledi.
Piyasalar ABD Başkanı Trump’ın gümrük vergilerini duyurduğu ilk dönemde tarihi düşüşler kaydetmişti.
Trump, ticaret politikasının temel aracı haline getirdiği ithalatçılara vergiler yüklemeyi, dış ticaret açığını azaltmak ve şirketlerin üretim tesislerini ABD’ye taşımasını teşvik etmek gibi amaçlarla açıklıyor. Ancak bu politikalar küresel ticaret akışlarını bozdu ve finans piyasalarını sarstı. Trump’ın ani kararları ve bu kararları hzıla geri çeken U dönüşleri, tedarik zincirlerini, üretim planlarını, personel istihdamını ve fiyatlamaları yönetmeye çalışan şirketler için ciddi belirsizlik yarattı.
KARAR, ŞİRKETLERİN AÇTIĞI DAVA SONUCUNDA ALINDI
Karar, Trump’ın tarifelerine karşı açılmış sonradan birleştirilen iki ayrı dava neticesinde alındı. Davalardan biri beş küçük ithalatçı şirket adına tarafsız Liberty Justice Center tarafından, diğeri ise 12 eyalet tarafından açılmıştı. Karar yalnızca Trump’ın genel yani Türkiye dahil tüm ülkeleri ve ürünleri kapsayan yüzde 10’luk tarifeleri için geçerli.
Şirketler, bu vergilerin iş yapma kabiliyetlerini sekteye uğrattığını belirtiyor. Trump’ın tarifelerine karşı en az beş dava daha sürüyor. Adalet Bakanlığı davaların reddini talep ederken, davacı şirketlerin henüz ödeme yapmadıkları tarifelerden zarar görmediklerini ve yalnızca Kongre’nin bir ulusal acil durumu mahkemede sorgulayabileceğini savunuyor.
Trump, Nisan başında tarifeleri uygulamaya koyarken dış ticaret açığını “ulusal bir acil durum” olarak tanımlamış, tüm ithalata yüzde 10 genel vergi getirmiş, en büyük açık verdiği ülkeler için daha yüksek oranlar belirlemişti.
Ülke bazlı yüksek tarifeler bir hafta sonra 90 günlüğüne askıya alınırken, yüzde 10’luk genel vergi birçok ülke için uygulanmaya başlandı. Trump yönetimi, 12 Mayıs’ta Çin’e yönelik yüksek tarifeleri geçici olarak düşürdüğünü ve uzun vadeli bir anlaşma üzerinde çalıştığını da duyurdu. Çin de karşılık olarak tarifeleri 90 günlüğüne azaltma sözü verdi.
