“Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması, ekonomik ve sosyal refahın artırılması hukuk devleti, demokratikleşme ve iyi yönetişim ilkelerinin devlet tarafından güçlü bir şekilde sahiplenilmesi ve etkili bir biçimde uygulanmasıyla mümkündür.”
Bu sözler Türkiye Cumhuriyeti’nin 2018-2023 yıllarının masaya yatırıldığı 11. Kalkınma Planı’nda yer alıyordu. Cumhuriyet’in 100. yılında nasıl bir tablo ile karşı karşıya olacağımız hakkında tahminler Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın kaleme aldığı 11. Kalkınma Planı’na yazılmıştı.
Türkiye tarihin büyük ekonomik krizlerinden biriyle mücadele ederken, Temmuz 2019’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen Kalkınma Planı’nda 2023 yılı için yapılan öngörülerin büyük bir kısmının çok uzağında olduğu görülüyor:
ENFLASYON HEDEFİ YÜZDE 5 İKEN 80'İ AŞTI
– 11. Kalkınma Planı’nda,”Para politikasında fiyat istikrarını ve finansal istikrarı esas alan politika çerçevesine devam edilecek, güçlendirilmiş politika koordinasyonu altında enflasyon yüzde 5 hedefine kademeli bir şekilde yakınsayacaktır” yazıyordu. Ancak söz konusu politika terk edildi ve 2021 yılı sonundan itibaren uygulanan yeni ekonomi modeliyle 2022 yılı içinde enflasyon yüzde 80’i aştı. Baz etkisiyle şubat ayı itibariyle yüzde 55 olan enflasyon dar ve orta gelirli kesimin belini bükmüş durumda.
YILLIK CARİ AÇIK BİR AYDA VERİLDİ
2018 yılında 27,1 milyar dolar olan cari açığın 2023’te 9,9 milyar dolara gerilemesi bekleniyordu. Planda 2023’ün geneli için beklenen cari açık sadece bir ayda verildi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre Ocak ayında 9,8 milyar dolarla rekor cari açık kaydedildi. 12 aylık cari açık da 51,7 milyar dolarla 2014 yılının Şubat ayından bu yana en yüksek seviyeye çıktı.
KAYITLARDAKİ EN BÜYÜK AYLIK BÜTÇE AÇIĞI
Plan dönemi sonunda GSYH'ya oranla merkezi yönetim bütçe açığının ise yüzde 2 olarak gerçekleşmesi hedefleniyordu. Bu oran Şubat 2023 itibariyle yüzde 2,4 seviyesinde. Merkezi yönetim bütçesi şubat ayında 170.5 milyar lira açık verdi. Bu, kayıtlardaki en büyük aylık bütçe açığı oldu. 2023’ün ilk iki ayındaki toplam açık 202.8 milyar liraya ulaştı.
EKONOMİK BÜYÜKLÜK VE KİŞİ BAŞINA GELİR
2018 yılı itibariyle 784 milyar dolarlık bir hacme sahip olan Türkiye ekonomisinin büyüklüğünün 2023 yılında 1 trilyon 80 milyar dolara çıkması bekleniyordu. 2022 yılında 906 milyar dolar olan bu rakamın 2023’te 980 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Plan dönemi sonunda kişi başına gelirin 12 bin 484 dolara ulaşması hedefleniyordu. 2022 yılı 10 bin 655 dolar seviyesinde tamamlandı. 2023 yılı için tahminler ise 11 bin 304 dolar olarak revize edildi.
TURİZMDE PLANLANAN HEDEFLER GERÇEKLEŞMEDİ
Planda, 2023 turizm geliri beklentisi 65 milyar dolar, ziyaretçi sayısı 75 milyon, ziyaretçi başına ortalama harcama 867 dolar, ortalama konaklama süresi ise 10 gece olarak belirlendi.
2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda ise turizm hedefleri edildi ve Türkiye’nin 2023 turizm geliri beklentisi 50 milyar dolar, ziyaretçi sayısı 58,8 milyon, ziyaretçi başına ortalama harcama 850 dolar, ortalama konaklama süresi ise 11,9 gece olarak belirlendi.
İŞSİZLİK BEKLENTİSİ
2018 yılında işsizlik yüzde 11’di. 11. Kalkınma Planına göre 2023 yılında işsizliğin yüzde 9.9 olması bekleniyordu. TÜİK’in açıkladığı son verilere göre bu oran yüzde 9.7 seviyesinde.
BES HEDEFLERİ TUTTU
11. Kalkınma Planı’nda Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) katılımcı sayısının 15,2 milyon, fon tutarının ise 296 milyar lira olması hedefleniyordu. Mart 2023 verilerine göre gönüllü ve otomatik katılımcı sayısı 14 milyon 812 bin olurken, BES’in toplam büyüklüğü 450 milyar lirayı aştı.
Sözcü
