Bosna'nın Prijedor kasabasından Edin Ramulic, "Benim için kişisel. Hala kardeşimin kalıntılarını arıyorum. Devam edemiyorum. Başka bir şeye odaklanıp onu geride bırakamam" dedi. Prijedor'da 102'si çocuk olmak üzere 3 binden fazla Sırp olmayan kişi öldürüldü. Bazıları evlerinde veya sokaklarda idam edildi, diğerleri mahkumların dayak, tecavüz, cinsel saldırı ve işkence dahil maruz kaldığı üç esir kampında idam edildi. Ramulic'in erkek kardeşi, amcası ve dört kuzeni kamplardan sağ çıkamadı. BUÇA BENZETMESİ Kiev dışındaki Buça'da bu ayın başlarında Rus kuvvetlerinin bölgeden çekilmesinden sonra ortaya çıkan cinayetler ve işkenceye ilişkin çarpıcı kanıtlara benzer şekilde, uluslararası gazetecilerin ağustos 1992'de Prijedor'daki kampları keşfetmesi de küresel öfkeye yol açtı ve dünya liderlerini harekete geçmeye çağırdı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından eski Yugoslavya için özel bir BM savaş suçları mahkemesi kurulması için bir süreç başlatıldı. 1993 yılında Lahey'de kurulduğunda, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Nürnberg ve Tokyo'daki mahkemelerden bu yana savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım iddialarını araştıran ve kovuşturan ilk uluslararası mahkemeydi. İlk başta kimse bunun işe yarayacağını düşünmedi, müfettişlerin Prijedor'daki ve Bosna'nın başka yerlerindeki suç mahallerine erişimi yıllarca engellendi ve Bosnalı Sırpların ve komşu Sırbistan'ın siyasi liderleri insan hakları ihlallerini reddetmeye ve belgeleri saklamaya devam etti. Adalet yavaş geliyordu. Bosnalı Sırp savaş zamanı lideri Radovan Karadzic ve ordu komutanı Ratko Mladiç, Sırbistan'da takip edildikleri 2000'lerin sonlarına kadar uluslararası adaletten kaçtılar. Ancak mahkeme 2017'de kapandığında, çoğu Bosna'dan 83 yüksek rütbeli savaş zamanı siyasi ve askeri yetkilisini mahkum etmişti. Ayrıca, düşük rütbeli şüphelilere karşı bir yığın kanıt ve davayı Balkan ülkelerine aktardı. Sevdiklerinin akıbeti hakkında bilgi bulmak ve dünyayı acılarını kabul etmeye zorlamak için çaresiz olan Ramulic gibi hayatta kalanlar hayatlarını değiştirdiler, potansiyel tanıklar için destek grupları kurdular, kayıp kişiler hakkında bilgi topladılar ve kurbanları andılar. Ramulic, "Hayatımın sayısız ayını farklı mahkeme salonlarında tanık olarak delilleri reddetmeye çalışan savunma avukatlarını dinleyerek geçirdim" dedi. ZAMAN GEÇTİKÇE YARGILAMA ZORLAŞIYOR Mutlak adalete gelince, Bosna'da bu zor bir durum. Bosna savaşında çoğu sivil olan 100 bin kişi hayatını kaybetti ve ülke nüfusunun yarısından fazlası evlerinden sürüldü. Başladığından bu yana, hala binlerce kişi kayıp ve Bosna yargısı, yaklaşık 4 bin 500 şüpheliyi içeren 500'den fazla çözülmemiş savaş suçu davasıyla meşgul durumda. Yıllar geçtikçe ve tanıklar ve şüpheliler yaşlandıkça, hastalandıkça veya öldükçe, açık kalan davaların çoğu muhtemelen asla yargılanamayacak. Bosna'nın insan hakları ombudsmanı Jasminka Dzumhur, geçen ay BM İnsan Hakları Konseyi tarafından Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında olası insan hakları ihlallerini araştırmak üzere oluşturulan üç kişilik komisyonun bir üyesi olarak görevlendirildi. Dzumhur, "İnsan hakları ihlallerinin kanıtlarını oluşturmak için hangi bilgilerin önemli olduğunu ve hangi gerçeklerin daha sonra ilgili yargı organlarına bu tür ihlaller için bireysel cezai sorumluluğu kanıtlamasına yardımcı olabileceğini deneyimlerimizden bilmemiz çok önemli" dedi. Dzumhur, “Komisyon, olası insan hakları ihlalleri ve savaş suçları için cezai sorumluluk oluşturacak bir organ değil, bireysel cezai sorumluluğun oluşturulmasına yardımcı olabilecek gerçeklerin toplanması için bir mekanizmadır” diye ekledi. (AP)