Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçtiğimiz yıl şiddetli ayrılıkçı protestolara sahne olan Yeni Kaledonya ile “tarihi” olarak nitelendirdiği bir anlaşmaya imza atıldığını duyurdu. Buna göre, Büyük Okyanus’taki stratejik Fransız toprağı Fransa’ya bağlı kalmaya devam edecek, ancak “Yeni Kaledonya Devleti” adı altında yeni bir statü kazanacak.
Emmanuel Macron, X üzerinden yaptığı açıklamada, “Cumhuriyet içinde bir Yeni Kaledonya Devleti: Bu, güvene dayalı bir bahis” diyerek süreci kamuoyuna duyurdu.
Macron, daha sonra taraflarla bir araya gelerek, “İki anlaşma ve üç referandumdan sonra, Yeni Kaledonya barışçıl bir geleceğe yeni bir sayfa açıyor” ifadelerini kullandı.
Anlaşma, Paris yakınlarında 10 gün süren görüşmelerin ardından siyasi, ekonomik ve sivil toplum temsilcileri tarafından imzalandı. Fransız Anayasası’na “Yeni Kaledonya Devleti”nin tanımı eklenecek; ülke içinde yeni bir kimlik oluşturulacak.
13 sayfalık mutabakat metnine göre, ada halkına Yeni Kaledonya vatandaşlığı tanınacak ve bu kimlik, Fransız vatandaşlığıyla birlikte taşınabilecek. Bu statü, diğer ülkeler tarafından da tanınabilecek.
Ayrıca, seçim hakkı sadece 10 yıldır adada kesintisiz yaşayan kişilere verilecek. Bu madde, yerliler olan Kanak halkının demokratik olarak azınlık konumuna düşmesini engellemeyi amaçlıyor.
Fransa’nın Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls, anlaşmayı “akıllıca bir uzlaşı” olarak tanımlarken, Yeni Kaledonya’nın ekonomik toparlanmasına öncelik verileceğini vurguladı.
Mayıs 2024’te yaşanan çatışmalarda 14 kişi hayatını kaybetmiş, 2 milyar avroluk ekonomik kayıp yaşanmıştı. Bu, ülkenin GSYH’sinin %10’una denk geliyor.
Anlaşma kapsamında, özellikle nikel üretimi ve işleme kapasitelerinin yeniden yapılandırılması da yer alıyor.
Bağımsızlık değil, statü verildi
Yeni Kaledonya’da 2018–2021 arasında üç kez bağımsızlık referandumu yapıldı; her üçünde de ayrılma yönündeki talepler reddedildi. Ancak son referandum, Covid-19’un Kanak toplumu üzerindeki etkisi nedeniyle boykot edilmiş ve tartışmalı hâle gelmişti.
Fransız Başbakan François Bayrou, imzalanan metni “tarihi boyutta bir anlaşma” olarak nitelendirdi. Mevcut uzlaşı, bağımsızlığa giden yolu kapatmasa da, önümüzdeki yıllarda daha özerk bir yapı içinde birlik modelini tercih ediyor.
Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için 2025’in son çeyreğinde Fransa Parlamentosu’nun her iki kanadında oylanması ve ardından 2026’da Yeni Kaledonya halkının referandumuna sunulması planlanıyor.
