Gebelik takibi, gebeliğin başından sonuna kadar anne ve fetüsün sağlık durumunu değerlendirmek, gebeliğin bakım planını oluşturmak, gebelikte ortaya çıkabilecek sorunları öngörmek ve gerekli tedaviyi uygulamak için yapılan kontrollerdir. Her gebe kadın gebelik süresince kadın doğum uzmanı tarafından izlenmelidir. Gebelik planlaması yapıldığında muayenelere başlanması daha doğru olacaktır. Çünkü gebelikten önce annede var olan hastalıkların gebelik sürecine etkisi, gebelikle ilgili veya başka konuda bir problem varlığının araştırılması, gebeliğe hazırlık için gerekli tıbbi tedavilerin planlanması, annenin sağlıklı bir şekilde gebeliğe başlamasını sağlar. Dr. Murat Naki BİRİNCİ GEBELİK TAKİBİ (İLK 14 HAFTA) Sağlık Bakanlığının Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi’ne göre gebeliğin ilk 14 haftası içerisinde ilk takibe başlanmalıdır. Anne adayının iletişim bilgileri, kişisel bilgiler, varsa hastalık öyküsü gibi kadın-doğum sağlığı öyküsü hakkında bilgi toplanır. Fizik muayenede gebelik başlangıcına ait boy, kilo, kan basıncı, nabız değerleri ölçülür. Genel vücut ve kadın-doğum muayenesi yapılır. Laboratuvar tetkikleri istenir. Bu tetkikler; idrar tetkiki (proteinüri, bakteriüri), kan testleri (hemoglobin, ferritin, kan grubu, gerekirse indirekt coombs, HbsAg), TSH, açlık kan şekeri gibi testleri içerir. Laboratuvar sonuçlarına göre gerekli destek ve tedaviye başlanır. Anemi tespit edilirse hemen, yoksa 16. gebelik haftasından sonra demir tedavisine başlanmalıdır. 12. gebelik haftası itibariyle 9 damla/gün D vitamini alınması gerekebilir. Gerektiği halde tetanoz ve Hepatit B bağışıklaması yapılır. 2. ve 3. trimester grip sezonuna denk geliyorsa grip aşısı da yapılabilir. Bu ilk kontrolde tıbbi yaklaşımların yanında gebe beslenmesi, fiziksel aktivite, cinsel yaşam, ağız sağlığı, sigara ve alkol tüketiminin bırakılması ve olası acil durumlar için tehlike belirtileri hakkında bilgi verilir. 11-14 hafta tarama testi planlanmalıdır. Bu tarama testinde ultrasonografi ile bebeğin ense kalınlığı ve kanda bazı biokimyasal parametreler bakılarak, gebeliğin ilk üç ayında bazı kromozomal anomaliler saptanabilir. Genellikle 16-20 haftalar arasında üçlü tarama testi yapılır. Bu haftalardan önce veya sonra yapılamaz. Anneye önce ultrason muayenesi yapılır. Aynı gün içinde anne kan verir. Kanda B-HCG, u-E2 (serbest estriol), alfa-fetoprotein (AFP) değerlerine bakılır. Laboratuvar sonuçları ve ultrasonda ölçülen değerler ile annenin profili (yaşı, son adet tarihi, kilosu, sigara hikayesi vb.) bilgisayar programına girilir. Bilgisayar programında trizomi 21 (Down sendromu), trizomi 18 (Edwards sendromu) ve nöral tüp defekti için üç ayrı risk sonucu hesaplanır. İkili tarama testi normal olan gebelerde üçlü tarama yapmaya gerek kalmaz. Anne kanından bebek hücrelerine ulaşılarak yapılan NIPT denen testler son yıllarda yaygın olarak kullanıma girmiştir. Bu testte kromozomal anomali direkt saptanabilmektedir. İKİNCİ GEBELİK TAKİBİ (18-24. GEBELİK HAFTASI) İlk kontrolden itibaren gelişen şikayetler ve gelişmeler karşılaştırılır; kilo alımı ile birlikte fizik muayene tekrarlanır. Anne adayının tam idrar testi, kan sayımı (hemogram), şeker yükleme testi (OGTT) tekrarlanmalı ve obstetrik ultrasonografi yapılır. Demir ve D vitamini başlanmamışsa başlanır; tetanos bağışıklaması gerekiyorsa yapılır. ÜÇÜNCÜ GEBELİK TAKİBİ (28-32. GEBELİK HAFTASI) İlk iki takip vizitindeki işlemler tekrar gözden geçirilir. Bu vizitte ödem ve meme muayenesine önem verilir. Tam idrar, kan sayımı başta olmak üzere genel durum değerlendirmesi için biyokimyasal testler tekrarlanır. Eğer bu haftalara kadar demir ve D vitamini başlanmamışsa başlanır. Tetanoz bağışıklaması yapılmamışsa tetanoz aşısı yapılır. Gebeye bebek hareketlerinin önemi, doğum hakkında bilgilendirme, anne sütü ve emzirmenin önemi, doğum sonrası aile planlaması hakkında bilgi verilir. SON GEBELİK TAKİBİ (36-38. GEBELİK HAFTASI) Bu vizitte ödem, meme muayenesi ile birlikte pelvik değerlendirme yapılması gereklidir. Pelvik yapıların normal doğuma izin verip vermediği vajinal (alttan) muayene ile belirlenir. Bu vizitin danışmanlık bölümünde bebek hareketlerinin önemi, doğumun başlama belirtileri, doğumun hangi yolla yapılacağı üzerine yoğunlaşılır. Gebelik takibiyle ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için kadın hastalıkları ve doğum uzmanından destek alınmalıdır.