Dünyanın ilk daimi savaş suçları mahkemesi olan Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), bunları savaşta uyulması gereken bir dizi insani yasa olan Cenevre Sözleşmeleri’nin “ağır ihlalleri” olarak tanımlıyor. Seton Hall Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde uluslararası ceza hukuku ve ulusal güvenlik uzmanı olan Jonathan Hafetz, Reuters haber ajansına Bucha'da iddia edildiği gibi sivillerin infazının “özgün bir savaş suçu” olduğunu söyledi. Rusya suçluluğu inkar etmeye devam ediyor. Savunma bakanlığı Pazar günü “tek bir sivilin Rus ordusunun herhangi bir şiddet eylemiyle karşılaşmadığı” konusunda ısrar etti. KANIT VAR MI? ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan gazetecilere verdiği demeçte, dört ana kanıt kaynağı olduğunu söyledi: ABD ve müttefikleri tarafından istihbarat kaynakları da dahil olmak üzere toplanan bilgiler; Ukrayna'nın davayı geliştirmek ve cinayetlerle ilgili adli bilgileri belgelemek için sahada sarf ettiği çabalar; BM ve STK'lar dahil olmak üzere uluslararası kuruluşlardan materyaller; ve fotoğraflar, röportajlar ve belgelerle küresel bağımsız medyanın bulguları. PUTİN, ASKERLERİNİN EYLEMLERİNDEN SORUMLU TUTULABİLİR Mİ? İddia makamı, Putin ve çevresinin doğrudan yasadışı bir saldırı emri vererek bir savaş suçu işlediğini veya suçların işlendiğini bildiğini ve bunları engelleyemediğini iddia edebilir. Bu vakayı tek başına kanıtlamak zor olabilir, ancak Ukrayna genelinde daha geniş bir kalıba uyarsa, daha zorlayıcı hale gelir. ABD, Rusya'yı Bucha'dan önce bile savaş suçlarıyla suçlamıştı. BÖYLE BİR DAVAYI KİM YÜRÜTÜR? Uluslararası Ceza Mahkemesi, soykırım ve insanlığa karşı suçların faillerini yargılamak için 20 yıl önce açıldı. Ancak ABD, Çin, Rusya ve Ukrayna, Afrika'ya çok fazla odaklandığı ve “seçici adalet” uyguladığı için eleştirilen mahkemenin üyesi değil. Mahkemenin Başsavcısı Karim Khan, Şubat ayında Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline yanıt olarak bir savaş suçları soruşturması açtığını söyledi. İmza sahibi olmamasına rağmen, Ukrayna daha önce Rusya'nın Kırım'ı ilhakını içeren 2013 yılına dayanan bir soruşturmayı onaylamıştı. Savcılar savaş suçlarının işlendiğine inanmak için “makul gerekçeler” gösterebilirlerse, ICC tutuklama emri çıkaracak. Ancak Rusya'nın karara uyması mümkün görünmüyor ve ICC gıyaben birini yargılayamaz. ABD'nin mahkemeye katılma konusundaki isteksizliği de diplomatik olarak garip ve ikiyüzlülük çığlıklarına yol açması muhtemel. ALTERNATİF MERCİİLER VAR MI? BM bariz bir başlangıç noktası gibi görünüyor. Rusya'nın daimi üye olması nedeniyle kararın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden geçmesi zor. Başka bir seçenek, bir grup ülke tarafından düzenlenen özel bir mahkeme olabilir. Nürnberg Mahkemesi, ABD, İngiltere, Fransa ve Sovyetler Birliği tarafından, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Nazi liderlerinden hesap sormak için kuruldu. Ukrayna için potansiyel modeller, 1990'ların başındaki Balkan savaşları ve 1994 Ruanda Soykırımı sırasında işlenen savaş suçlarını kovuşturmak için kurulan mahkemeleri olabilir. Diğer bir örnek, ülkenin 1996'daki iç savaşı sırasında işlenen vahşetlerin sorumlularını adalete teslim etmek için 2002'de kurulan BM destekli Sierra Leone özel mahkemesiydi. Putin'i başka bir egemen ülkeye karşı sebepsiz yere savaş açtıktan sonra saldırganlık suçundan kovuşturmak daha kolay olurdu. ICC, Rusya'nın imzası olmadığı için saldırı suçu konusunda Rusya üzerinde yargı yetkisine sahip değildir. Geçen ay aralarında Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba ve İngiltere eski Başbakanı Gordon Brown'ın da bulunduğu düzinelerce önde gelen avukat ve politikacı, Rusya'yı Ukrayna'daki saldırganlık suçundan yargılayacak özel bir mahkeme oluşturmak için bir kampanya başlattı. DAVA NE KADAR SÜRER? Muhtemelen uzun yıllar. Eski Yugoslavya için Uluslararası Ceza Mahkemesi ilk devlet başkanını, o zamanki Yugoslav Cumhurbaşkanı Slobodan Milošević'i 1999'da suçladı ve 2001'de gözaltına aldı. Duruşması 2002'de başladı ve 2006'da öldüğünde devam ediyordu. Liberya'nın eski cumhurbaşkanı Charles Taylor, Lahey'deki Sierra Leone özel mahkemesinde dört yıl süren duruşmaların ardından vahşet uygulayan isyancıları desteklediği için savaş suçlarına ve insanlığa karşı suçlara yardım ve yataklıktan suçlu bulundu. (Guardian)