Uzmanlar, eve kapanma dönemleri, uzaktan çalışma, sosyal izolasyon, iş kayıpları, maddi sorunlar ve günlük rutinlerin bozulması gibi sebeplerle bireylerin hem stresle karşılaşma hem de stresle baş etme biçimlerinin değişmeye başladığının altını çiziyor. Uzmanlara göre, haz kaynaklarına erişimde zorluklar ön plana çıkınca mevcut bağımlılıkların şiddeti de arttı. RUH SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ZAMANLA ORTAYA ÇIKIYOR Hayatımızın bir parçası haline gelen COVİD-19 pandemisinin ruh sağlığı üzerine olan etkilerinin zamanla ön plana çıkmaya başladığını belirten Doç. Dr. Onur Noyan, “Eşlik eden birçok psikiyatrik hastalığın yanı sıra bağımlılıkla ilgili sorunlar dikkat çekici oldu. Pandeminin erken dönem, orta dönem ve uzun dönem etkilerini değerlendirmek gerekli.” dedi. ERKEN DÖNEMDE TEDAVİLER AKSATILDI Pandeminin erken döneminde daha önceden alkol ya da madde kullanım bozukluğu olan hastaların tedavilerini aksatmaya başladıklarını belirten Doç. Dr. Onur Noyan, “Hastalığı anlamaya çalışırken, eve kapanma sırasında biraz arka planda kaldı, sağlık kaygısı ve COVİD’den korunma önlemlerine ağırlık verildi. Bu sebeplerle bir süre bağımlılık tedavi klinikleri çok sakindi, hastalar tedavi merkezlerine müracaat etmediler ve bazen de isteseler de ulaşamadılar.” dedi. ALKOL VE MADDE TÜKETİMİ EVDE KULLANIMA EVRİLDİ Alkol ve madde tüketiminin ev içerisinde kullanım şeklinde doğru evrildiğini kaydeden Doç. Dr. Onur Noyan, “Alkol ve madde etkisi altında ev içerisinde huzursuzluklar, aile içi şiddet artışı oldu, çocuklar bu kullanımlara şahit olmaya başladı.” dedi. EVE KAPANMA DÖNEMİNDE BAĞIMLILIKLARIN ŞİDDETİ ARTTI Pandeminin orta dönem etkilerine bakıldığında hastaların bağımlılıklarının şiddetlenmesinin dikkat çekici olduğunu ifade eden Doç. Dr. Onur Noyan, “Eve kapanma dönemleri, uzaktan çalışma, sosyal izolasyon, iş kayıpları, maddi sorunlar ve günlük rutinlerin bozulması gibi sebeplerle bireylerin hem stresle karşılaşma hem de stresle baş etme biçimleri değişmeye başladı, haz kaynaklarına erişimde zorluklar ön plana çıkınca mevcut bağımlılıkların şiddeti arttı.” dedi. BAĞIMLILIK VE YALNIZLIK PANDEMİSİ KONUŞULUCAK Pandeminin uzun dönem etkilerini hem bireysel hem de toplumsal olarak hep birlikte göreceğimizi kaydeden Doç. Dr. Onur Noyan, “Birleşmiş Milletler’in 2021 raporunda belirttiği üzere 2030 yılında madde kullanımı %11 kadar artış göstermesine ve pandemi sürecinde madde trafiğinin etkilenmesi sebebi ile yerel ve bireysel madde üretimlerinin artmasına dikkat çekiliyor. Yapılan değerlendirmelerde COVİD-19 pandemisi yerine ‘yalnızlık pandemisi’ ya da ‘bağımlılık pandemisi’ söylemleri bağımlılığın ne kadar büyük bir sorun haline geldiğini gösteriyor.” dedi. PANDEMİ DÖNEMİNDE BAĞIMLILIK TABLOSU Pandemi sürecinde bazı maddelerin kullanımları artarken bazı maddelerin kullanımlarının da azalmaya başladığını kaydeden Doç. Dr. Onur Noyan, “Erişmesi zor olan ve daha pahalı psikoaktif maddeler daha az tercih edilirken daha kolay ulaşılan ve daha ucuz olan maddeler daha fazla tercih edilmeye başlandı. Pandeminin erken döneminde özellikle uyarıcı madde kullanımları düşerken, sakinleştirici ve uyuşturucu etkisi yüksek olan madde kullanımlarındaki artış dikkat çekici idi. Zaman ilerledikçe bu fark normale döndü, madde kullanım alışkanlıkları eski rutin. Daha önceden kullandıkları maddelere erişemeyen bazı hastalar ise daha önce hiç kullanmadıkları farklı ve yeni maddeleri kullanmaya başladılar.” dedi. © Fotoğraf / Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Onur Noyan TÜKENMİŞLİK HİSSİ ALKOL KULLANIMI ARTTIRIYOR Pandeminin erken dönemlerinde madde kullanımı ile ilgili az veri olmasına rağmen deneyimlerinin alkol ve madde kullanımının azaldığı yönünde olduğunu ifade eden Doç. Dr. Onur Noyan, “Pandemi ilerledikçe bağımlılık ve bağlantılı psikiyatrik tablolar giderek artış gösterdi. Özellikle alkol bağımlılığı olan hastalar son aylarda daha fazla müracaat etmeye başladılar. Tükenmişlik ve umutsuzluk hissi ile birlikte alkol kullanımında belirgin artış, hem fiziksel hem de psikolojik sorunların daha da fazla artmasına sebep olmaktadır. Alkol kullanımı başta karaciğer olmak üzere diğer bedensel işlevler ile dikkat, konsantrasyon ve karar verme gibi bilişsel işlevler üzerine olumsuz etki göstermekte, bireyin ödül mekanizmalarını bozarak hayattan tat ve keyif alamamasına sebep olmaktadır.” dedi. KUMAR BAĞIMLILIĞINDA ARTIŞ GÖZLENDİ Doç. Dr. Onur Noyan, alkol ve madde kullanımlarının artmasının yanı sıra pandemi döneminde kumar bağımlılığı sebebiyle başvuran hasta sayısındaki artışın dikkat çekici olduğunu söyledi. Doç. Dr. Onur Noyan, “Ekonomik sorunlar, hızlı para kazanma beklentisi, haz arayışının fazla olması ve hazza çabuk ulaşma isteği gibi sebeplerle yasal/yasadışı bahis, canlı bahis ve diğer kumar oyunlarında artış gözlenmektedir.” dedi. Doç. Dr. Onur Noyan, “Bunun yanında pandemi ile ilgili haberlere ve sosyal medya mecralarına ulaşmak için sürekli akıllı telefon kullanımı, çok fazla çaba sarf etmeden ve hızlı bir şekilde haz erişimine vesile olan ekran bağımlılığı da önümüzdeki yıllarda çeşitli sorunlarla kendisini gösterecektir. Özellikle gelişim çağındaki çocukların ekran ile çok daha fazla ilgili olmaları hem bağımlılık hem de çeşitli gelişim problemlerine sebep olabilmektedir.”dedi. UZAKTAN TEDAVİ BÜYÜK BİR KOLAYLAŞTIRICIDIR Bağımlılığın tekrar edebilen ama tedavisi olan uzun seyirli bir beyin hastalığı olduğunu belirten Doç. Dr. Onur Noyan, “Hastalar tedaviye sıklıkla en son noktada müracaat etmektedirler. Genellikle aile üyelerinin önerisi/isteği ile müracaat etmekte ama tedavi devamlılığını bireysel olarak devam ettirmektedirler. Eğer alkol, madde ya da kumar bağımlılığı tedavi edilmez ise işlevsellikte bozulmalar, aile içi huzursuzluk, iş veriminde azalma, hayat devamlılığının bozulması gibi durumlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Pandemi ile birlikte uzaktan tedavi seçeneğinin artması büyük bir kolaylaştırıcı olmuştur. Bağımlılıkta iyileşme için ilaç tedavisi ve psikoterapi devamlılığının sağlanması gerekmektedir. Hastaların yaşadıkları tüm olumsuz deneyim ve istek gibi durumları tedavi ekibi ile paylaşarak çözüm yollarını üretmeleri beklenmektedir. Tedavi merkezlerine erişim zorluğu yaşayan hastaların telepsikiyatri gibi hizmetler ile tedavi devamlılığı sağlanarak hastaların alkol ve madde kullanmadan, kumar oynamadan hayatlarına devam etmesi hedeflenmektedir.” diye konuştu.