Bununla birlikte, birçok analist ve gözlemci tarafından en son gelişme, ülkenin yeni gelişen parlamenter demokrasisinin çökmeye en yakın olduğu nokta olarak görülüyor. 30 Temmuz'dan bu yana Şii din adamı Mukteda es-Sadr'ın takipçileri, mevcut meclisin feshedilmesini ve yeni seçimlerin yapılmasını talep ederek parlamento binasını işgal etti. İşgal, kendisi de ülke tarihindeki en düşük katılımın olduğu parlamento seçimlerinin ardından gelen, uzun süredir çıkmaza girmiş bir hükümet kurma sürecinin sonunda geldi. Mevcut krizin kendi kendine nasıl çözüleceğini kimse bilmiyor. Pek çok kişi, silahlı kuvvetlerin Bağdat çevresinde farklı gruplar tarafından konuşlandırılmasının bir iç savaşın başlangıcına yol açabileceğinden korkuyor. Ancak şimdiye kadar, farklı siyasi liderler gerginlikten geri adım attı ve müzakerelerde bazı geçici girişimler oldu. ‘DÜZENİN MUHALİFİ’ Şii din adamı Mukteda es-Sadr son yirmi yılda Irak'taki en güçlü siyasi güçlerden biri olmuştur. Aslen ABD önderliğindeki işgale karşı çıkan silahlı kuvvetlerin lideri, birçok takipçisinin hükümet görevlerinde bulunmasına rağmen kendisini milliyetçi ve düzenin muhalifi olarak tanımlıyor. Sadr'ın babası Muhammed Sadık ve kayınpederi Muhammed Bakır, her ikisi de son derece etkili din adamlarıydı ve yüzleri düzenli olarak Sadr'ların ve Irak'taki diğer dini ve siyasi grupların pankartlarını süslüyor. Her ikisi de Saddam Hüseyin tarafından öldürüldü ve birçok Şii tarafından şehit ve yoksulların savunucusu olarak görülüyor. Sadr'ın kendisi, Irak'ın sosyal muhafazakar yoksulları ve işçi sınıfının yanı sıra İran ve ABD'nin etkisine karşı çıkanlar arasında bir taraftar kitlesi oluşturdu. Bağdat'taki destek üssü, akrabalarının adını taşıyan genişleyen Sadr Şehri'nde, ancak ülke genelinde yaygın bir etkiye sahip. ‘İRAN’IN IRAK’TAKİ BAŞ ADAMI’ Bedir Örgütü silahlı fraksiyonunun ve parlamentodaki İran destekli Fetih koalisyonunun lideri Ameri, Ocak 2020'de Ebu Mehdi el-Mühendis'in öldürülmesinden bu yana, uzun süredir İran'ın Irak'taki baş adamı olarak görülüyor. Ameri on yıllardır İran'a sadık, hatta 80'lerin İran-Irak savaşında İran’ın yanında savaştı. Bedir Örgütü, Saddam'ın 2003'te devrilmesinin ardından Irak'a girdi ve Sünnilere işkence yapmak ve mezhepçi cinayetleri gerçekleştirmekle suçlanarak hızla Baas rejimi sonrası devletin çoğuna yerleşti. SADR’IN ESKİ DESTEKÇİSİ Ameri ile karşılaştırıldığında, Khazali ve başkanlığını yaptığı silahlı Asaib Ehl el-Hak örgütü Sadr'a karşı çok daha çatışmacı bir yaklaşım benimsedi. Khazali, söylendiğine göre Sadr'ın ABD güçleriyle ateşkese uyma emrini yerine getirmediği için 2004 yılında Mehdi Ordusu saflarından ihraç edilene kadar Sadr'ın bir zamanlar destekçisiydi. 2006 yılında Asaib Ehl el-Hak'ı kurdu ve örgüt, Irak genelinde ABD liderliğindeki işgal kuvvetlerine ve müttefiklerine yönelik 6 binden fazla saldırının sorumluluğunu üstlendi. Asaib Ehl el-Hak, İran'a ve onun dini lideri Ali Hamaney'e sadık ve Irak'taki 2019 hükümet karşıtı protestolar sırasında göstericileri bastırmak ve öldürmekle suçlanıyor. Ocak 2020'de Asaib Ehl el-Hak ve Khazali, ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından terörist ilan edildi. ESKİ BAŞBAKAN Eski başbakan, 2014 yılında Musul'un IŞİD tarafından ele geçirilmesini engelleyememekle suçlandıktan sonra itibarını kurtarmak için uzun bir süre mücadele etti ve sık sık daha önce yaşanan mezhepçiliği ve adam kayırmacılığı denetlemekle ve hatta körüklemekle suçlanıyor. Hem ABD hem de İran'ın sadık bir müttefiki olan Maliki, ülkeyi 2006'dan 2014'e kadar yönetti, Amerikan güçlerinin geri çekilmesini ve ardından IŞİD'in yükselişinden sonra hızla geri dönüşlerini denetledi. Saltanatı yolsuzlukla ün saldı ve ülkenin kasasından milyarlarca dolar kayboldu. ESKİ İSTİHBARATÇI Hükümet karşıtı protestoların ardından Mayıs 2020'de başbakan olan Kadhimi, Irak partilerinin hükümet kuramaması nedeniyle Ekim seçimlerinden bu yana görevde kaldı. Eski bir istihbarat şefi olan Kadhimi, başlangıçta Irak'taki silahlı grupların gücünü ele alacağına ve hükümet karşıtı protestolar sırasında 600'den fazla göstericinin öldürülmesini araştıracağına söz verdi. Ancak sonunda, silahlı gruplar ABD varlıklarına ve hatta Kadhimi'nin kendi konutuna yönelik saldırıları hızlandırırken, sözlerini yerine getiremedi. Mevcut çıkmazı kırmak amacıyla Kadhimi, 17 Ağustos'ta "ulusal diyalog" olarak adlandırdığı süreci başlattı. Ameri ve Maliki de dahil olmak üzere katılanlar tarafından "birkaç nokta" üzerinde anlaşmaya varıldığı bildirilse de, bir Sadr temsilcisinin yokluğu, genel olarak çok az şey başarıldığı anlamına geliyor. ‘EN ETKİLİ HALK FİGÜRÜ’ Irak'taki en kıdemli Şii din adamı Ayetullah Ali el-Sistani, tartışmasız aynı zamanda ülkedeki en etkili halk figürü. Demokratik sürece verdiği destek, yolsuzluğa muhalefet ve İslam Devleti'ne karşı silahlanma çağrısı da dahil olmak üzere son birkaç on yılda kamu işleri konusundaki açıklamaları, devletin çöküşünü önlemede çok önemli olarak görülüyor. Bununla birlikte, son aylarda sessiz kaldı ve bildirildiğine göre Şiiler arası bir çatışmayı körükleme korkuları nedeniyle mevcut krize henüz müdahale etmedi. (Middle East Eye)