Rus edebiyatının önde gelen temsilcilerinden Viktor Pelevin, 90’lardaki çağdaşı birçok post-Sovyet yazarın aksine eserlerinde sadece Sovyet dönemini eleştirmekle kalmamış aynı zamanda Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Rus toplumunun karşı karşıya kaldığı yeni toplumsal sorunları da ele alıyor. Ancak, son derece yaratıcı kitapları fantezi, gerçekçilik ve maceranın bir karışımı olsa da, yazarın kendisi okuyucuları için bir gizem olmaya devam ediyor.
Subay bir aileden gelen Viktor Olegoviç Pelevin 1962 yılında Moskova’da dünyaya geldi. Hayal ettiği ve nihayet kazandığı Puşkin Edebiyat Okulu'nda, kendi itirafına göre yazarlık için hiç bir şey öğrenememiş. “Bilim ve Din” dergisinde çalışırken Asya dinlerine ve özellikle Budizm’e ilgi duymaya başlamış. O zamandan beri Hindistan, Nepal, Kore ve Japonya’ya sık sık seyahat eder.
1996 yılında çıkan “Çapayev ve Pustota” romanı (Pustota, başkahramanın soyadı ve aynı zamanda Rusça “boşluk”, “maddenin yokluğu” demek), eleştirmenlerce Rusya’da basılan ilk Zen Budist kitabı olmuş. Pelevin’in dediğine göre romandaki olaylar mutlak boşluk içinde cereyan ediyor. Budizm’e göndermelerin yanı sıra eserlerinde absürdizm, ezoterizm, kara mizah ve bilim kurgu eğilimleri mevcut. “Gerçek değişkendir” prensibine dayalı eserlerinin kahramanları, bazen gerçekte mi, hayal dünyasında mı yaşadıklarını anlamakta zorlanır.
Rusya'nın en ilgi çekici yazarlarından biri kabul edilen Pelevin, Moskova, Gorky Edebiyat Enstitüsünden mezun oldu. Hikâyeleri New York Times, Granta ve Open City edebiyat dergilerinde yayınlandı. New Yorker tarafından "Avrupa’nın Otuz Beş Yaşın Altındaki En İyi Yazarları", Observer tarafından da "Yirmi Birinci Yüzyılın Yirmi Bir Yazarı” listelerine seçildi.
1990’ların başında Reel Sosyalizm’in çözülmesiyle birlikte Rus toplumu kendini gerçeklik duygusunun kaybolduğu düşünsel ve ideolojik bir boşlukta buldu. Uzun yıllar boyunca sahip olduğu bütün değerler sistemini kaybetmesinin neticesi olarak da yeni bir kimlik arayışına yöneldi. Rus kültüründeki düşünsel ve ideolojik boşluk olgusu, yeni bir kimlik arayışı Pelevin’in eserlerinin ana konusu oldu.
P (Pepsi) Kuşağı
Reel Sosyalizm’in çözülmesiyle birlikte ortaya çıkan dönemin sorunlarını ve küresel kapitalist kültüre adapte olmaya çalışan Rus toplumunu konu alan ilk eserlerden biri olma özelliğini taşıyan “P Kuşağı”nda Pelevin, Sümer-Akad mitolojisinden aldığı mitsel ögeleri metnin geneline yayarak yeni bir öykü yaratmıştır. Eserin Rusya’sı görünürde Yeltsin hükümeti tarafından yönetilse de gerçekte gizemli bir topluluk tarafından yönetilmektedir. Bu gizemli topluluk Tanrıça İştar’a hizmet etmektedir. Çağlar öncesinin efsanelerinde yaşayan Tanrıça İştar eserde çağdaş dünyanın Moskova’sında hüküm sürmektedir. Eserin kahramanı Vavilen Tatarski altmışlı yılların sonunda doğmuştur ve Pepsi kuşağındandır. Eserde Pepsi, kapitalizmin ve Batı kültürünün metaforudur. Yazarın bu markayı seçmesinin nedeni Pepsi’nin Rusya pazarına giren ilk Amerikan kökenli marka olmasıdır. Pepsi, Rusya'daki ilk fabrikasını 1974'de kurmuştur. O dönem rublenin dışarı çıkması ya da dolara çevrilmesi yasak olduğundan Ruslar, satın aldıkları Pepsi özütü karşılığında Amerikalılara ünlü votka markaları Stoliçnaya’nın yabancı pazarda satış hakkını vermişlerdir. İlerleyen yıllarda Pepsi özütünün karşılığını ödemekte zorlanan Rusya, bu gazlı kahverengi içecekten vazgeçmek yerine Pepsi'ye on yedi denizaltı, birer kruvazör ve fırkateyn verir. Bu tarihsel olay, yazar için bir milat niteliğindedir ve yine ona göre ortaya çıkan yeni Rusya ve yeni Rus toplumunu yaratan süreç, 1991 yılından çok önce Pepsi ile yani kapitalizmin ülkeye yavaşça sokulmasıyla başlamıştır.
Mavi Fener
Sekiz hikâyeden oluşan “Mavi Fener” Viktor Pelevin'in tartışılmaz edebi yetkinliğinin de bir yansımasıdır. Pelevin bu kitabında kara mizahla zenginleştirdiği kendine has üslubuyla absürtlüklere varoluşa ve Rusya'nın bitmek bilmez gizemlerine odaklanıyor; kurgunun sınırlarını ustalıkla zorluyor. Devrim günlerinin karmaşasından genç öncüler kampında birbirlerine korkunç hikâyeler anlatan ölülere bisiklet olmak isteyen kulübelerden obsesif tavuklara Pelevin'in sıradışı karakter ve kurguları okur için unutulmaz bir deneyim vadediyor.
Verita Kitap etiketiyle basılan P Kuşağı ve Mavi Fener günümüz Rusya’sı ve dünyasına da ışık tutuyor.
